BỆNH VÀNG LÁ THỐI RỄ TRÊN CÂY SẦU RIÊNG
VÀ CHIẾN LƯỢC QUẢN LÝ TỔNG HỢP – TIẾP THEO

Cây sầu riêng (Durio zibethinus) là một trong những loại cây ăn trái chủ lực, mang lại giá trị kinh tế cao và đóng vai trò quan trọng trong ngành nông nghiệp Việt Nam, đặc biệt tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và Tây Nguyên. Tuy nhiên, sự phát triển nóng về diện tích đi kèm với các thách thức nghiêm trọng về sâu bệnh hại.

Trong đó, bệnh vàng lá thối rễ nổi lên như một mối đe dọa hàng đầu, có khả năng gây thiệt hại nặng nề, làm giảm năng suất, chất lượng, thậm chí dẫn đến chết cả vườn cây. Bệnh không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến cây trồng mà còn tác động tiêu cực đến khía cạnh kinh tế của người nông dân và ngành nông nghiệp nói chung.

          Nối tiếp Phần I và II của bài viết trước, chúng tôi đưa đến giải pháp phòng ngừa và quả lý bệnh vàng lá thối rễ trên cây sầu riêng.

Phần III: Chiến lược phòng ngừa và quản lý bệnh toàn diện

Một chiến lược quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) là cách tiếp cận hiệu quả và bền vững nhất để đối phó với bệnh vàng lá thối rễ. Chiến lược này kết hợp hài hòa các biện pháp canh tác, sinh học và hóa học để đạt hiệu quả cao nhất.

3.1. Biện pháp canh tác bền vững (nền tảng phòng bệnh)

Đây là nền tảng cốt lõi của mọi chiến lược quản lý bệnh, tập trung vào việc tạo ra một môi trường sống khỏe mạnh cho cây, từ đó nâng cao sức đề kháng tự nhiên của chúng.

Cải tạo và xử lý đất:

Trước khi trồng mới, cần xử lý đất kỹ bằng vôi để nâng pH đất, hạ phèn, diệt mầm bệnh có trong đất.

Bổ sung định kỳ phân hữu cơ hoai mục (phân chuồng, Đạm cá, Humic Mỹ, Wehg). Phân hữu cơ làm đất tơi xốp, cải thiện kết cấu, tăng độ thông thoáng, cung cấp dinh dưỡng và đa dạng hóa hệ vi sinh vật có lợi trong đất.

Quản lý vườn:

• Thoát nước: Đắp mô cao, đào mương rãnh thoát nước tốt, đặc biệt là vào mùa mưa để tránh ngập úng.
• Vệ sinh: Thường xuyên dọn dẹp cỏ dại, lá rụng và cành bệnh quanh gốc cây, thu gom trái thối và tàn dư thực vật để tiêu hủy, giảm nguồn bệnh.
• Tỉa cành: Tỉa bớt cành lá gần mặt đất, cành yếu, cành bệnh để tạo độ thông thoáng cho tán cây và hạn chế nấm bệnh lây lan từ đất lên thân.

3.2. Biện pháp sinh học (phòng và trị bệnh)

Việc sử dụng các chế phẩm sinh học là một phương pháp hiệu quả và an toàn, giúp kiểm soát nấm bệnh bằng cách tận dụng các vi sinh vật có lợi.

Nấm đối kháng: Sử dụng các chế phẩm chứa nấm đối kháng như Trichoderma spp.

Trichoderma là một loại nấm đối kháng được sử dụng rộng rãi trong nông nghiệp sinh học để kiểm soát các mầm bệnh có trong đất. Cơ chế hoạt động của nấm này rất độc đáo và hiệu quả:  

• Ký sinh và phân giải: Khi tiếp xúc với nấm gây hại như Phytophthora, các sợi nấm Trichoderma sẽ bám vào và quấn quanh sợi nấm ký chủ. Sau đó, chúng tiết ra các enzyme như cellulase, chitinase và glucanase để phân hủy và tiêu diệt thành tế bào của nấm bệnh, cuối cùng phân giải chúng thành thức ăn.  
• Sản xuất kháng sinh: Nấm Trichoderma cũng tạo ra các hợp chất kháng sinh tự nhiên như gliotoxin, viridin, giúp ức chế sự phát triển của các loại nấm khác.  
• Cạnh tranh không gian sống: Trichoderma phát triển rất nhanh, do đó nó có khả năng cạnh tranh hiệu quả với nấm bệnh để giành lấy không gian và nguồn dinh dưỡng.  
• Kích thích sức đề kháng: Các hoạt chất do Trichoderma tiết ra có thể kích thích cây trồng tự sản xuất các chất đề kháng và enzyme tiêu hóa nấm, giúp cây tự vệ trước các tác nhân gây bệnh.

Vi khuẩn đối kháng: Các chế phẩm chứa vi khuẩn Bacillus spp. có khả năng sản sinh các chất kháng sinh tự nhiên, giúp ức chế sự phát triển của nấm bệnh.

Chế phẩm vi sinh Nấm Ba Màu

Thành phần chứa hai loại nấm xanh Metarhizium, nấm tím Peicillomyces giúp quản lý côn trùng, tuyến trùng gây hại trên vườn bằng biện pháp sinh học, an toàn với môi trường và con người, không gây tồn lưu dư lượng thuốc trong nông sản.

Tin Cậy đã thay thế nấm trắng bằng vi khuẩn Bacillus amyloliquefaciens là một chủng khuẩn mạnh, có tác dụng phòng trừ các loại nấm có hại gây bệnh cho cây trồng, đem lại công dụng tối ưu cho sản phẩm nấm ba màu so với các sản phẩm khác trên thị trường.

***Sản phẩm nổi trội với các ưu điểm:

3.3. Biện pháp hóa học (xử lý khi cần thiết)

Biện pháp hóa học cần được coi là một “liệu pháp cấp cứu” khi bệnh bùng phát mạnh, sau đó phải chuyển sang các biện pháp sinh học và canh tác để phục hồi cây.

Hoạt chất phổ biến: Các hoạt chất thường được sử dụng bao gồm:

• Fosetyl-Aluminum (Aluminum Phosphonate) và Metalaxyl: Chống lại nấm Phytophthora spp..
• Carbendazim: Chống lại nấm Fusarium spp.. Cuprous oxide
• Dimethomorph: Có tác dụng tiêu diệt nấm bên ngoài và bên trong vùng rễ.
• Nano bạc hoặc nano đồng: Có tác dụng diệt nấm hiệu quả.

Nguyên tắc sử dụng: Cần sử dụng thuốc đúng liều lượng, đúng thời điểm và tuân thủ các hướng dẫn trên bao bì để đạt hiệu quả cao nhất và tránh tình trạng nấm kháng thuốc

3.4. Quy trình xử lý cây bị bệnh vàng lá thối rễ

Khi phát hiện cây có triệu chứng vàng lá thối rễ, cần thực hiện một quy trình xử lý cụ thể để tối đa hóa khả năng phục hồi.

Bước 1: Vệ sinh và cắt tỉa: Xới nhẹ đất quanh gốc để tăng độ tơi xốp và thông thoáng. Ngưng bón phân gốc. Cắt bỏ các cành, lá bị vàng, cành khô và các phần rễ đã thối, có màu đen.

Bước 2: Xử lý gốc: Rải vôi bột quanh gốc để nâng pH đất và kiểm soát nấm bệnh.

Bước 3: Tưới thuốc trị bệnh: Tưới các chế phẩm sinh học hoặc thuốc hóa học phù hợp vào vùng rễ theo liều lượng khuyến cáo. Việc tưới nên được thực hiện vào chiều mát và duy trì độ ẩm cho đất trong suốt quá trình xử lý.

Bước 4: Phục hồi: Sau khi cây có dấu hiệu hồi phục (thường khoảng 20 ngày), tiến hành bổ sung phân hữu cơ, phân hữu cơ vi sinh hoặc phân bón lá có chứa trung, vi lượng để kích thích cây ra rễ mới và bung đọt, giúp lá xanh trở lại.

Bảng 3: Các biện pháp quản lý tổng hợp bệnh vàng lá thối rễ

Phần IV: Kết luận và khuyến nghị tổng hợp

Bệnh vàng lá thối rễ trên cây sầu riêng là một hội chứng bệnh phức tạp, được tạo nên bởi sự kết hợp của nhiều yếu tố sinh học (nấm, tuyến trùng) và các điều kiện môi trường bất lợi (đất chua, ngập úng). Các triệu chứng trên lá chỉ là dấu hiệu cảnh báo cho một vấn đề nghiêm trọng hơn ở bộ rễ. Việc chẩn đoán sớm và xử lý đúng cách, kịp thời là yếu tố quyết định đến khả năng phục hồi của cây.

Dựa trên những phân tích trên, Tin Cậy đưa ra các khuyến nghị chiến lược sau:

Chuyển đổi tư duy từ “chữa bệnh” sang “phòng bệnh”: Thay vì chỉ tập trung vào việc xử lý khi cây đã bị bệnh nặng, người nông dân cần chú trọng vào các biện pháp phòng ngừa ngay từ đầu thông qua việc cải tạo đất, quản lý nước và vệ sinh vườn.

Áp dụng triệt để mô hình IPM: Kết hợp hài hòa các biện pháp canh tác bền vững, sinh học và hóa học. Các biện pháp canh tác và sinh học giúp xây dựng một hệ thống phòng thủ tự nhiên cho cây, trong khi các biện pháp hóa học được sử dụng như một công cụ hỗ trợ để xử lý tình huống khẩn cấp, giúp cây thoát khỏi giai đoạn nguy kịch.

Học hỏi và nâng cao kiến thức: Việc tham khảo ý kiến của các chuyên gia hoặc cán bộ kỹ thuật là rất quan trọng để lựa chọn phương pháp và liều lượng phù hợp. Đồng thời, các cơ quan chức năng cần có các chương trình tập huấn cụ thể, khuyến cáo nông dân không phát triển diện tích một cách “nóng vội” mà cần tập trung nâng cao chất lượng và áp dụng quy trình sản xuất bền vững để bảo đảm giá trị kinh tế lâu dài cho ngành sầu riêng.

Việc áp dụng một chiến lược toàn diện, lấy phòng ngừa làm gốc và quản lý tổng hợp là chìa khóa để bảo vệ vườn sầu riêng khỏi bệnh vàng lá thối rễ, đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả kinh tế cho người nông dân.

Tin Cậy kính chúc Quý bà con đạt được năng suất và chất lượng như mong muốn.

Chào bà con và hẹn gặp lại trong bài viết tiếp theo.

Tác giả: Thanh Quí