Trận chiến sầu riêng tại Trung Quốc

Việt Nam – Thái Lan – và giờ là…Hải Nam?

1. Bối cảnh chung: thị trường Trung Quốc và nhu cầu sầu riêng

Trong cả năm 2024, Trung Quốc nhập khẩu 1.56 triệu tấn sầu riêng (tăng 9,4%), trị giá khoảng 6,99–7 tỷ USD, đánh dấu mức cao mới. Thái Lan vẫn là nguồn cung số một (~57%), trong khi Việt Nam và Malaysia ngày càng tăng thị phần.

Thế nhưng với diện tích sầu riêng ngày tăng chóng mặt, trong năm tháng đầu năm 2025, Trung Quốc ghi nhận mức giảm nhập khẩu 33% về lượng và 32% về giá trị, do chính sách kiểm soát chặt dư lượng chất vàng O và Cadimi.

Điều này ảnh hưởng nặng nề đến tình hình xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam sang trường tỷ dân. Điển hình nhất là giá sầu riêng lao dốc đạt ngưỡng thấp kỉ lục chưa từng có trong tiền lệ. Phần lớn nông dân tại vùng trồng như Long An, Tiền Giang, Cần Thơ,…buộc phải giảm giá bán đến 30%, giá tại vườn xuống còn khoảng 35.000-70.000 đ/kg, chỉ bằng một phần ba so với mức cùng thời điểm năm trước.

2. Sầu riêng Hải Nam: xu hướng mới và tiềm năng cạnh tranh

Từ nhập khẩu sang tự chủ: Trung Quốc thay đổi cuộc chơi

Trong nhiều năm qua, Trung Quốc là thị trường tiêu thụ sầu riêng lớn nhất thế giới. Năm 2023, quốc gia này nhập khẩu hơn một triệu tấn sầu riêng, chủ yếu từ Thái Lan và Việt Nam. Tuy nhiên, bước sang năm 2024–2025, Trung Quốc bắt đầu thể hiện rõ chiến lược nội địa hóa nguồn cung, với tỉnh Hải Nam là tâm điểm của cuộc cách mạng này.

Trung Quốc đã bắt đầu trồng sầu riêng Musang King ở Hải Nam, với diện tích cây trồng tăng nhanh kể từ năm 2020 hướng tới sản lượng 2.450 tấn cho mùa thu hoạch đầu tiên, cùng công nghệ cô lập chu kỳ sinh trưởng trong vòng 3 năm thay vì 10 năm.

Hải Nam – thủ phủ sầu riêng mới nổi của Trung Quốc

Tỉnh Hải Nam – nơi có khí hậu nhiệt đới gió mùa tương đồng với Đông Nam Á, đã được lựa chọn để phát triển vùng trồng sầu riêng quy mô lớn. Theo thông tin cập nhật đầu năm 2025, diện tích trồng sầu riêng ở Hải Nam đã đạt trên 7.000 ha, tăng gấp đôi chỉ trong hai năm. Một số giống sầu riêng nội địa đã bắt đầu cho trái ổn định, với năng suất tương đương giống Monthong của Thái Lan.

Nhiều chuyên gia lo ngại rằng nếu tiếp tục đầu tư và nâng cao chất lượng, sầu riêng nội địa Trung Quốc có thể trở thành đối thủ cạnh tranh trực tiếp với sản phẩm nhập khẩu, bao gồm cả từ Việt Nam, Thái Lan và Malaysia

3. Các yếu tố làm tăng sức ép đối với Việt Nam

Giá thành và cạnh tranh nội địa

Sản phẩm nội địa có thể có tiềm năng giá rẻ hơn nhờ tận dụng chi phí vận chuyển nội địa và không bị phụ thuộc vào nhập khẩu, từ đó làm giảm giá thị trường. Điều này đặt thách thức đối với sầu riêng Việt Nam vốn dựa vào lợi thế giá rẻ và thời gian vận chuyển nhanh

Quy định kiểm soát chất lượng từ Trung Quốc

Từ đầu 2025, Trung Quốc đã siết chặt kiểm tra dư lượng kim loại nặng (cadmium) và chất vàng O đối với sầu riêng nhập khẩu – dẫn đến tỷ lệ xuất khẩu của Việt Nam sụt giảm đến 80% trong một số thời điểm. Người tiêu dùng tại Trung Quốc có thể bị khống chế tiêu thụ sản phẩm nhập ngoại nếu gặp khó khăn về kiểm duyệt.

Hệ sinh thái sản xuất và tiêu dùng nội địa tăng trưởng

Trung Quốc đang phát triển hệ sinh thái sản xuất nông nghiệp tự chủ, với công nghệ tự động hóa, quy mô quy hoạch lớn, có thể phục vụ thị trường nội địa khổng lồ và giảm dần nhu cầu nhập khẩu từ nước ngoài.

Nếu đạt quy mô và chất lượng cạnh tranh, có thể giảm nhu cầu nhập khẩu, đe dọa thị phần sầu nhập khẩu Việt Nam, nhất là nếu Việt Nam không cải thiện tiêu chuẩn chất lượng và thương hiệu.

Sự kiểm định khắt khe và sự nổi lên của Thái Lan, Malaysia, Indonesia và cả Lào, Campuchia nhập khẩu vào Trung Quốc, đòi hỏi sầu riêng Việt cần thay đổi mạnh mẽ thì mới có thể đứng vững trước sự cạnh tranh mãnh liệt như vũ bão tại thị trường tỷ dân.

4. Việt Nam đang ở đâu và cần làm gì?

 Ưu thế hiện tại:

• Việt Nam duy trì lợi thế về diện tích trồng (hơn 169.000 ha, gấp đôi kế hoạch 2030) và có thời gian thu hoạch quanh năm. Vận chuyển sang Trung Quốc chỉ mất khoảng 1,5 ngày, giúp đảm bảo độ tươi và giảm chi phí logistics so với Thái Lan
• Tuy nhiên, Việt Nam vẫn thiếu hệ thống kiểm soát chất lượng chặt chẽ: chỉ có khoảng 50–52% vùng trồng và 47% cơ sở đóng gói được giám sát; nhiều mã vùng sản xuất hay đóng gói bị cảnh báo vi phạm nhiều lần.

Vấn đề chất lượng và thương hiệu 

• Việc thu hoạch trái non, xử lý chín hóa học, chất lượng thiếu ổn định là nguyên nhân khiến thương hiệu sầu riêng Việt bị tổn hại, trong khi Thái Lan vẫn dẫn đầu nhờ tiêu chuẩn kiểm tra chặt chẽ và quy trình kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt từ trồng đến xuất khẩu còn Việt Nam chỉ có vài trăm nhà đóng gói đủ tiêu chuẩn, so với hàng nghìn cơ sở tại Thái Lan; điều này cản trở khả năng mở rộng quy mô, đảm bảo chất lượng quốc tế ổn định.

Tác động thực tế và dự báo

• Việc Trung Quốc phát triển sầu riêng nội địa, khi tiến đến tự túc hay xuất khẩu sang các vùng gần Việt Nam (qua đường bộ) có thể khiến giá sầu riêng nhập khẩu Việt tụt giảm và làm giảm thị phần đáng kể nếu Việt Nam không nâng cao chất lượng, định vị thương hiệu rõ ràng hơn.
• Cùng với đó, diễn biến giảm thị phần Việt Nam xuống hơn một nửa trong quý 1/2025 (từ 56% xuống còn 28%) phản ánh sức ép cạnh tranh rất lớn đến từ cả quy định kiểm nghiệm và nguồn cung từ Thái Lan lẫn nội địa hóa ở Trung Quốc

5. Đề xuất chiến lược đối phó trong “trận chiến sầu riêng” khốc liệt

Để không bị tình trạng dội hàng đến mức phải giải cứu sầu riêng thì bắt buộc ngành sầu riêng phải có cơ cấu chiến lược, đồng bộ – đồng lòng từ trên xuống dưới:

Nâng cao tiêu chuẩn chất lượng: phổ cập VietGAP, GlobalGAP, triển khai mã vùng trồng và cơ sở đóng gói tiêu chuẩn; giám sát toàn chuỗi sản xuất từ nông trại đến bàn ăn.

Xây dựng thương hiệu riêng cho sầu riêng Việt Nam: khai thác các giống đặc sản như Ri6, Montong, kết hợp câu chuyện vùng miền để tạo sự khác biệt.

Tăng cường thị trường xuất khẩu đa dạng: giảm lệ thuộc vào Trung Quốc, khai thác các thị trường như Hàn Quốc, EU, Mỹ, ASEAN để nâng tính ổn định bền vững.

Cải thiện logistics và hậu cần biên giới: tăng tốc độ kiểm tra, vận hành các phòng thí nghiệm được Trung Quốc công nhận nhằm giảm tắc biên; hợp tác đàm phán tái áp dụng quy trình thuận lợi hơn.

Đào tạo kỹ thuật và hỗ trợ nông dân: về chăm sóc, xử lý trái sau thu hoạch và quản trị hợp tác xã/ liên kết vùng trồng để nâng quy mô quy chuẩn.

Sử dụng phân bón từ hữu cơ vi sinh chất lượng, rõ nguồn gốc…từ đó hạn chế được tình trạng nhiễm Cadimi.

Sầu riêng nội địa từ Hải Nam là một đối thủ mới phát sinh với tiềm năng ảnh hưởng lớn nếu Trung Quốc thành công trong sản xuất đại trà và thương mại hóa.

Việt Nam dù có lợi thế về sản lượng và vận chuyển, nhưng nếu không cải thiện chất lượng và thương hiệu, sẽ đứng trước nguy cơ mất thị phần nghiêm trọng tại thị trường lớn nhất thế giới. Để giữ vững đà tăng trưởng, Việt Nam cần thực hiện chiến lược toàn diện từ sản xuất đến thị trường.

Tác giả: Minh Như

Bài viết “Trận chiến sầu riêng tại Trung Quốc Việt Nam – Thái Lan – và giờ là… Hải Nam?” được phân phối bởi:

CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƯ THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ TIN CẬY

Địa chỉ: Số 4, Đường số 3, KDC Vạn Phúc, P Hiệp Bình, TP. Hồ Chí Minh

Điện thoại: (028) 2253 3535 – 0358 867 306 – 0902 701 278 – 0903 908 671

Email: kinhdoanh@tincay.com; tincaygroup@gmail.com, tincay@tincay.com

Website: tincay.com | thuysantincay.com | nongnhan.com

Youtube: Cty Tin Cậy | Nông Nhàn | Thuỷ Sản Tin Cậy

Facebook: Công Ty Tin Cậy  | Thủy Sản Tin Cậy | Thông tin nông nghiệp & chia sẻ